Trên địa bàn tỉnh hiện có 328 di tích lịch sử - văn hóa được xếp hạng, trong đó có 1 di tích quốc gia đặc biệt (Đền Trần, Chùa Phổ Minh), 81 di tích cấp quốc gia, 246 di tích cấp tỉnh. Những năm qua, công tác quản lý, huy động các nguồn lực bảo tồn, tu bổ, tôn tạo di tích lịch sử - văn hóa ở tỉnh ta đã được các cấp ủy Đảng, chính quyền, ngành VH, TT và DL quan tâm chỉ đạo. Từ nguồn kinh phí đầu tư thông qua chương trình mục tiêu quốc gia chống xuống cấp di tích cùng với kinh phí xã hội hóa, nhiều di tích đã được tu bổ đúng quy định, đảm bảo chất lượng và giữ được nguyên vẹn kiến trúc gốc, góp phần phát huy giá trị di tích.
 |
| Biểu diễn võ cổ truyền trong Lễ hội Đền Bảo Lộc năm 2016. |
Từ nguồn kinh phí của chương trình mục tiêu quốc gia chống xuống cấp di tích, thời gian qua, nhiều di tích trên địa bàn tỉnh đã được trùng tu tôn tạo. Tiêu biểu như di tích Đền - chùa Kiên Lao, xã Xuân Kiên (Xuân Trường) thờ Anh hùng dân tộc Trần Hưng Đạo được khởi công trùng tu, tôn tạo đầu năm 2016 với tổng kinh phí 18,33 tỷ đồng do Sở VH, TT và DL là chủ đầu tư công trình. Các hạng mục trùng tu gồm: nghi môn ngoại, tòa tiền đường các đền, chùa chính, khu thờ Mẫu, nhà thờ tổ, nhà giải vũ nội, ngoại; các hạng mục tôn tạo gồm: hạng mục cửa, sân, mái, tường bao. Từ năm 2014 đến nay, Sở VH, TT và DL phối hợp với UBND huyện Nam Trực khởi công dự án tu bổ, tôn tạo di tích lịch sử - văn hóa đền Gin, xã Nam Dương với tổng kinh phí 28 tỷ 187 triệu đồng, gồm các hạng mục: nghi môn ngoại, tòa tiền đường các đền chính, giải vũ nội, ngoại, bình phong, cửa, giếng, ao, vườn… Ngoài di tích đền Gin, Sở VH, TT và DL phối hợp với Cục Di sản Văn hoá lập dự án tu bổ, tôn tạo di tích chùa Đại Bi và được phê duyệt gồm các hạng mục tu bổ là tam quan, tam bảo, nhà mẫu, nhà tổ; hành lang tả hữu với các phương án tu bổ được thiết kế chi tiết. Hiện nay, hạng mục Nhà tổ chùa Đại Bi đang được tôn tạo, lợp ngói và lát nền. Vừa qua từ nguồn hỗ trợ của Nhà nước, một số hạng mục gồm: tiền đường, trung lâu của đền Am, Thị trấn Nam Giang (Nam Trực) được trùng tu, tôn tạo. Cùng với nguồn kinh phí của Nhà nước, việc đẩy mạnh công tác xã hội hóa tu bổ chống xuống cấp di tích đã góp phần bảo tồn, tôn tạo các di tích khang trang, sạch, đẹp. Năm 2013, UBND tỉnh có Quyết định số 1742/QĐ-UBND phê duyệt giai đoạn 2 dự án “Quy hoạch tổng thể bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị Khu di tích lịch sử - văn hoá thời Trần” tu bổ 5 di tích quan trọng gồm: Đền Thiên Trường, Đền Cố Trạch, Chùa Phổ Minh, Đền Bảo Lộc, Đình - miếu Cao Đài bằng nguồn kinh phí xã hội hóa và các nguồn vốn hợp pháp. Hiện nay, Đền Thiên Trường, phường Lộc Vượng (TP Nam Định) đang được trùng tu nhà giải vũ đông, tây với tổng kinh phí gần 5 tỷ đồng từ nguồn công đức của nhân dân và du khách thập phương. Đình - miếu Cao Đài, xã Mỹ Thành (Mỹ Lộc) đang được trùng tu các hạng mục: tiền tế, trung đường, hậu cung với tổng kinh phí trên 4 tỷ đồng từ nguồn xã hội hóa.
Nhiều địa phương khác trên địa bàn tỉnh có di tích lịch sử - văn hóa được xếp hạng đã có nhiều cách làm sáng tạo trong công tác huy động các nguồn lực bảo tồn, tôn tạo. Tiêu biểu như các huyện: Hải Hậu, Giao Thủy, Xuân Trường, Nam Trực, Ý Yên… Huyện Nam Trực có 55 di tích lịch sử - văn hóa được xếp hạng. Huyện chỉ đạo các ngành chức năng, các địa phương đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động bảo vệ, trùng tu, tôn tạo di tích, huy động nguồn ủng hộ của nhân dân, tín đồ, chức sắc tôn giáo, doanh nghiệp, nhà hảo tâm kịp thời tu bổ, tôn tạo, nâng cấp các di tích bị xuống cấp. Tiêu biểu như các xã Nam Hùng, Nam Thanh, Hồng Quang… Trên địa bàn xã Nam Hùng có 1 di tích lịch sử - văn hóa được Bộ VH, TT và DL xếp hạng là Đền, chùa Thọ Tung, thôn Thọ Tung và 3 di tích lịch sử - văn hoá cấp tỉnh là: Chùa Cổ Ra và Đền thờ Trạng Nguyên Vũ Tuấn Chiêu, thôn Cổ Ra. Từ kinh phí xã hội hóa, trong 5 năm qua, chính quyền và nhân dân xã Nam Hùng đã trùng tu, tôn tạo di tích Đền, chùa Thọ Tung với tổng kinh phí 1,2 tỷ đồng, góp phần gìn giữ và bảo tồn giá trị văn hoá truyền thống, đáp ứng nhu cầu văn hoá tâm linh của nhân dân địa phương. Tại xã Nam Thanh, mỗi năm nhân dân và khách thập phương đóng góp hàng trăm triệu đồng để trùng tu, tôn tạo di tích Đền Thượng Lao và Đền Xối Thượng. Từ năm 2014 đến nay, Ban quản lý di tích Đền Thượng Lao vận động nhân dân địa phương và con em xa quê trùng tu, tôn tạo các hạng mục như: mở rộng khuôn viên, nâng cấp mặt sân, xây lại tường bao với kinh phí trên 60 triệu đồng. Ở huyện Ý Yên, với ý thức giữ gìn di sản văn hóa dân tộc, những năm qua, nhiều di tích được xếp hạng trên địa bàn huyện đã được cấp uỷ, chính quyền và nhân dân ở các địa phương quan tâm bảo vệ, tôn tạo. Huyện chỉ đạo Phòng VH-TT phối hợp với Huyện Đoàn, Phòng GD và ĐT… triển khai các hoạt động bảo vệ, tôn tạo, phát huy giá trị các di tích lịch sử - văn hóa. Phòng GD và ĐT huyện chỉ đạo các trường tiểu học và THCS tổ chức cho học sinh dọn vệ sinh, trồng hoa, cây xanh tại các điểm di tích. Đoàn Thanh niên các xã, thị trấn đảm nhận chăm sóc, bảo vệ, trồng cây tại các điểm di tích lịch sử - văn hóa trên địa bàn. Tại chùa Ngô Xá, xã Yên Lợi từ năm 2005 đến nay nhân dân và khách thập phương đã phát tâm công đức hàng tỷ đồng để tu bổ chùa chính, xây dựng mới các hạng mục như: Tổ đường, Tháp Tổ và tượng Quan Âm Bồ tát, nhà khách, cổng Tam quan, nhà Mẫu… Năm 2015, chùa Phúc Chỉ, xã Yên Thắng xây dựng nhà tổ với kinh phí hơn 1 tỷ đồng từ nguồn xã hội hóa. Năm 2013, chùa Phạm Xá, xã Yên Nhân từ nguồn vốn hỗ trợ Chương trình mục tiêu chống xuống cấp di tích của Nhà nước đã tiến hành tu sửa phần mái với kinh phí 100 triệu đồng. Vừa qua, chùa An Lạc, xã Yên Lộc tiến hành trùng tu tôn tạo với kinh phí khoảng 2 tỷ đồng từ nguồn xã hội hóa. Chùa Phú Giáp, xã Yên Phong tu sửa khuôn viên với kinh phí hàng chục triệu đồng do nhân dân và khách thập phương tiến cúng. Đình La Xuyên trùng tu miếu thờ trong khuôn viên di tích với kinh phí 270 triệu đồng do nhân dân công đức… Ở huyện Xuân Trường, các xã, thị trấn đã chỉ đạo thành lập ban giám sát cộng đồng, phối hợp với các cơ quan chuyên môn giám sát quá trình tu bổ, tôn tạo di tích. Tại di tích lịch sử - văn hóa Đền Ngọc Tiên, xã Xuân Hồng, nhân dân địa phương, con em xa quê và khách thập phương đã công đức hàng trăm triệu đồng để tôn tạo nhiều hạng mục trong khuôn viên đền. Xã Xuân Ninh có 3 di tích lịch sử - văn hóa, trong đó chùa Viên Quang là di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia. Từ năm 2010 đến nay, nhân dân địa phương và khách thập phương đã công đức gần 1 tỷ đồng để tu sửa các hạng mục xuống cấp của chùa. Vừa qua, Đình Lạc Quần đã được xây dựng điện thờ và tu bổ 1 số hạng mục với kinh phí 450 triệu đồng. Các di tích như: Đền Xuân Hy, xã Xuân Thủy; Đình, chùa Lạc Quần, xã Xuân Ninh; Đền, chùa Thọ Vực, xã Xuân Phong… đã được tu bổ với kinh phí từ 200-500 triệu đồng. Ở huyện Trực Ninh, hằng năm, các xã, thị trấn đều kiện toàn ban quản lý di tích, lập kế hoạch bảo vệ và quản lý những cổ vật, di sản gắn với di tích, đồng thời đề ra các giải pháp thúc đẩy công tác xã hội hóa, khuyến khích các cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp đóng góp kinh phí để tu bổ di tích. Nhiều xã như: Trực Nội, Trung Đông, Liêm Hải, Trực Cường, Trực Tuấn, Trực Thuận, Việt Hùng… đã thực hiện tốt công tác xã hội hóa, huy động nguồn lực cho việc tu bổ, tôn tạo di tích đảm bảo chất lượng và giữ được nguyên vẹn kiến trúc gốc. Xã Trực Tuấn hiện có 2 di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh gồm: Đền - chùa Nam Lạng, thôn Nam Lạng và Từ đường họ Ninh, thôn Văn Lãng. Đền - chùa Nam Lạng đã được trùng tu khuôn viên với kinh phí hàng trăm triệu đồng từ nguồn kinh phí xã hội hóa. Đền - chùa Phúc Ninh, xã Trực Cường thời gian qua đã được xây dựng mới nhà khách, đường vào di tích và các công trình phụ trợ với tổng kinh phí gần 5 tỷ đồng do nhân dân và khách thập phương đóng góp. Cụm di tích lịch sử - văn hóa Đền - chùa làng Sa Đê, xã Trực Nội được trùng tu, tôn tạo các hạng mục mở rộng diện tích cụm di tích, xây nhà tổ, khơi thông hai giếng cổ của đền - chùa với tổng kinh phí gần 9 tỷ đồng…
Từ thực tế cho thấy, để làm tốt công tác xã hội hoá bảo tồn các di tích lịch sử - văn hóa, ngành VH, TT và DL, cấp uỷ Đảng, chính quyền các địa phương cần tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của cộng đồng dân cư, thu hút, huy động các nguồn lực xã hội hóa để bảo tồn, tôn tạo, phát huy giá trị. Qua đó góp phần khơi dậy, phát huy nguồn nội lực trong việc gìn giữ và phát huy các di sản, bản sắc văn hoá truyền thống của quê hương./.
Bài và ảnh: Viết Dư
